İnsan beyninin hiçbir zaman tam anlamıyla nasıl çalıştığı bilinemiyor, ancak kararları nasıl aldığı konusunda bilimsel kanıtlar var.

İnsanoğlu, akıllı bir hayvan mıdır?

Insanların tehlike, tehdit, risk, kriz, haz, menfaat gibi unsurların söz konusu olduğu kritik anlarda aldıkları kararlara bakılacak olursa, insanın o kadar akıllı olmadığını görürüz.
İnsan akıllıdır, ancak aynı anda duygusaldır. İnsan olmamız da duygularımızdan kaynaklanmaktadır.

İnsanlar neden her zaman akıllı veya doğru kararlar veremez?

İnsanlar kararlarının akılcı olduğuna inanırlar. Diğer yandan duygularımız bizi kandırarak kolaya, hazza ve yanlışa yönlendirir. Farklı algılarımız olayları farklı algılamamıza farklı yorumlamamıza ve doğal olarak da farklı çözümler üretmeye dönük kararlar almamıza zemin hazırlar. Farklı değerlere sahip insanlar olayları farklı algılar, farklı yorumlar ve farklı sonuçlara ulaşır. Farklı takımları tutanlar, hakem kararlarını farklı değerlendirir.

İnsan düşünüldüğü kadar akıllı bir varlık değildir!
Neden?
Çünkü dünyayı olduğu gibi görmez!
Nasıl görür?
Algılarıyla, yani önyargıları ile
Önyargı nedir?
Kişilik özellikleri,
Geçmiş deneyimleri,
Yaşanmışlıkları..

Sezgiyi anlamak için algıyı anlamaya ihtiyaç vardır.
Neden?
Çünkü beynimizin hisseden ve düşünen kısımları vardır.
Hangisi sizce baskındır?
Tabii ki haz odaklı hisseden beynimiz.

Beş yıldızlı bir otelde bir çocuk asansöre biner ve hoparlörden gelen müzik ile dans etmeye başlar. Asansörde bulunan bir yetişkin çocuk bu doğal enerjisinden etkilenir ve şöyle der " Çocuk olmak harika bir şey değil mi?" Çocuk hiç düşünmeden kesin bir cevap verir: " Benimki facia"

Bu noktada ne düşünürsünüz?

Çocuk sözünü tamamlar tamamlamaz elini gösterir ve " Bir burada, bir burada" diyerek parmaklarının arasındaki iki yara izini işaret eder. Sonra dizini gösterip " Bir de burada" der.

Sizin tahmininiz gerçekte olup bitenle ne kadar örtüşüyor.

B. Russell ne demiş?
" İnsanın akıllı bir hayvan olduğu söylenir. Hayatım boyunca bunun kanıtlarını aradım ancak bulamadım."

Beynin çalışmasını anlamanız için Iowa Üniversitesinin yaptığı ilginç bir araştırmayı paylaşmak isterim; Öğrencilerden biri uzun biri kısa iki sayı dizisi ezberlemeleri ve daha sonra yeme için meyve salatası veya çikolatalı kekten birini seçmelerini istenmiştir. Yedi haneli bir sayı ezberleyen öğrencilerin yüzde 63'ü çikolatalı keki, iki haneli sayı ezberleyen öğrencilerin ise yüzde 56'sı meyve salatasını seçmiştir. Düşünen beyin sağlık için meyve salatasının yararlı olduğunu bilir ancak hisseden beyin çikolatalı kek için sabırsızlanır. Düşünen beyin yedi haneli bir sayıyı akılda tutmak gibi yoğun bir meşguliyet içindeyse, hisseden beyin bu fırsattan yararlanarak kişiye haz verecek olan seçimin hayata geçmesini sağlar.

Bilinçli olarak yaptıklarımızın çoğunu da farkında olmadan yaparız.

Peki neden?

Bu sabah eşim ve oğlumla Nişantaşı Kırıntı da kahvaltı etmeye gittik. Çok şirin bir kız çocuğu masaları dolaşmaya başladı ( ekte fotoğrafı var), önce insanlara dokunuyor, sonra da eliyle öpücük gönderiyordu; babası ise uzakta akordeon çalıyordu. Eşim çıkarıp hemen bu şirin kız çocuğuna para verdi. Biraz sonra yine bir dilenci geldi ( yaşlı bir kadın) söyledikleri çok inandırıcı gelmese de eşim şu söz üzerine " Allah sevdiklerini bağışlasın" dayanamayıp çıkarıp yine para verdi. Eşimin bu kararı tamamen batıl inancından kaynaklandı.

Daha sonra başka bir dilenci ( bu sefer orta yaşlı bir erkek) yanımıza geldi ve inandırıcı olmayan bir dille para istedi; bu sefer eşimin kararı para vermemek yönünde oldu. 20 dakika içinde aynı amaçla para dilenen bu üç kişiye eşim düşünen veya hisseden beyni aracılığı ile farklı tepkiler verdi.

Hollanda'da restoranlarda yapılan bir araştırmada, müşterilerden siparişi dinlerken "evet" deyip not eden bir garsona kıyasla, siparişi sözlü olarak tekrar eden garsonun yüzde 70 daha fazla bahşiş aldığı görülmüştür.

Sonuç olarak hepimiz hayatımızda bir çok önemli veya önemsiz kararlar veriyoruz; bu kararları verirken çoğu zaman sezgilerimizi veya duygularımızı dinliyoruz. Bazen de önyargılarımızla veriyoruz.

Hata yapma oranımız da düşündüğümüzden çok daha fazla oluyor. O nedenle karar verirken veya seçim yaparken anlık karar vermek yerine sakin olduğunuz bir anda vermeye çalışın..

Sevgilerimle,

Taner Özdeş

Kaynak : Akılsız duyguların cezasını kararlar çeker . A.Baltaş
Geri